Alles wat zich in het lichaam afspeelt – van de spijsvertering tot nadenken – is het resultaat van biochemische processen. Dat geldt eveneens voor de dingen die fout gaan, zoals de metamorfose van een functionele cel in een kankercel. Om al deze processen te begrijpen, dienen wetenschappers de moleculen te identificeren die in deze processen de hoofdrol spelen. Dat doen ze door deze te isoleren met een techniek die bekend staat als vloeistofchromatografie. Hierbij wordt een vloeistof (waar de moleculen in zitten) onder hoge druk door een kolom geperst die gevuld is met bolvormige deeltjes, waarna de moleculen aan de andere kant van de kolom soort voor soort tevoorschijn komen. Op die manier kan men inmiddels zo’n 10.000 verschillende lichaamseigen moleculen detecteren. Dat is maar een heel klein deel van de naar schatting vele honderdduizenden moleculen die in het lichaam actief zijn. Het gevolg is dat we over veel biochemische processen in het lichaam nog volkomen in het duister tasten.
Wanorde opheffen met nanotechnologische bouwkunde
Voor het ontdekken van al die mysterieuze moleculen is een radicaal nieuwe benadering van de vloeistofchromatografie nodig. Volgens chemicus Gert Desmet van de VUB is het vooral problematisch dat de bolletjes in de kolom tot nu toe willekeurig gerangschikt zijn – zeg maar als zandkorrels op het strand. ‘Wanorde is de grote vijand van een mooie scheiding,’ zegt hij. Daarom wil Desmet een methode ontwikkelen waarbij de zeer kleine deeltjes in keurige, vooraf bepaalde patronen gerangschikt kunnen worden – en dat over grote oppervlakken. Hiertoe dient hij radicaal nieuwe fabricagetechnieken te ontwikkelen die tot op nanometers nauwkeurig zijn. De gerenommeerde Europese Onderzoeksraad vindt dit onderzoek dermate veelbelovend dat het een bijdrage van € 2.500.000,- heeft toegekend in de vorm van een zogenaamde ERC-grant. ‘Ons onderzoek heeft finaal als doel een landkaart te maken van alle moleculen die in het lichaam actief zijn,’ zegt Desmet, ‘Dat zal ertoe leiden dat in de biologie en levenswetenschappen tal van nieuwe ontdekkingen zullen worden gedaan.’