Het ‘Zorgprogramma Laatste Levensdagen’ is een programma dat bestaat uit ondersteunende documenten zoals brochures voor familieleden over de stervensfase en rouw, een zorgleidraad die richtlijnen bevat voor de zorg tijdens de laatste levensdagen en -uren van de stervende patiënt en een handleiding voor de afdeling met een daarbij horende tweedaagse training van het personeel. Met deze zorgleidraad moeten artsen en verpleegkundigen systematisch elke vier uur de symptomen van de stervende patiënt meten, registreren en rapporteren en ook bespreken binnen het team welke acties ondernomen zullen worden om de symptomen te behandelen. Het gebruik van het zorgprogramma, zo blijkt uit de studie, leidt tot een verbetering wat betreft de symptomen pijn, rusteloosheid, kortademigheid, zich verslikken, moeite met slikken, angst, sereniteit, vrede en kalmte in de laatste 48 uur van het leven.
Het zorgprogramma werd ontwikkeld op basis van internationaal bestaande Care Pathway programma’s en werd in samenwerking met geriaters en verpleegkundigen aangepast en verfijnd om toegepast te kunnen worden binnen een geriatrische ziekenhuisafdeling. Aan de hand van een cluster gerandomiseerde studie in tien Vlaamse ziekenhuizen testten de onderzoekers de effectiviteit van het Zorgprogramma bij 534 stervende patiënten. Hierbij implementeerden vijf ziekenhuizen het Zorgprogramma en werd de symptoomlast van mensen die in deze ziekenhuizen stierven vergeleken met mensen die stierven in de vijf ziekenhuizen die het Zorgprogramma niet implementeerden.
Professor Luc Deliens: “Deze studie is de eerste robuuste studie naar het effect van zorgprogramma’s aan het levenseinde op acute geriatrie. Deze studie draagt bij aan de groeiende evidentie van de meerwaarde van palliatieve zorg aan het levenseinde van patiënten.”
De onderzoekers pleiten voor een ruimere implementatie van het zorgprogramma op alle afdelingen Geriatrie in de Vlaamse ziekenhuizen. De onderzoeksgroep werkt momenteel aan een implementatieproject om het zorgprogramma verder uit te rollen, zodat het deel kan worden van de standaardzorg voor ouderen die sterven in het ziekenhuis. Zij hopen ook dat er in ziekenhuizen verder wordt nagedacht om de kwaliteit van sterven te verbeteren. Immers, ongeveer de helft van alle overlijdens heeft plaats in ziekenhuizen.
Deze studie verscheen in The Lancet:
Beernaert K, Smets T, Cohen J, Verhofstede R, Costantini M, Eecloo K, Van Den Noortgate N, Deliens L. Improving comfort around dying in older people: results from a cluster randomized controlled trial. The Lancet, 2017 May 15.